O Emile Zola για τη Δημοκρατία

Χρειάζονται πρώτιστα στην εξουσία άνδρες πραγματικά ισχυροί. Μου είναι αδιανόητη μια Δημοκρατία που να κυβερνάται από μετριότητες. Κάτι τέτοιο μου φαίντεται παράλογο. Στη διακυβέρνηση ενός τόπου απ' τη δική του ελεύθερη βούληση, οι άνθρωποι που παίρνουν απ' τους συμπατριώτες τους την εξουσιοδότηση του άρχειν πρέπει να είναι υποχρεωτικά οι πιο έντιμοι κι οι νοήμονες του έθνους. Ειδάλλως, γιατί να τους εκλέγουμε; Αν είναι μέτριοι, αμφίβολης εντιμότητας και μηδενικής διανοητικότηας, αν είναι με μια λέξη τίποτα, ζητώ να γυρίσω πίσω στο παλιό καθεστώς` τουλάχιστον οι υπουργοί επί μοναρχίας ήσαν άνθρωποι με τίτλους ευγενείας, ανήκαν σε μια αριστοκρατία γενεών, υπήρχαν κατά μέρος και υπεράνω του πλήθους. Το δυστύχημα είναι ότι τα πράγματα στον κόσμο αυτόν δεν συντελούνται χάριν της μέγιστης τιμής και του συμφέροντος της ανθρωπότητας. Ξαναβρίσκω εδώ 'κείνο το φοβερό ανθρώπινο στοιχείο που εξουδετερώνει και τις πιο ωραίες θεωρίες, τις βασισμένες στη λογική και το δίκιο. Οι άνθρωποι μάχονται για τον εαυτό τους μάλλον παρά για την αλήθεια. Κατ' αυτόν τον τρόπο ένας αρχηγός κόμματος ανέρχεται στην εξουσία μ' όλους τους οπαδούς του. Ο ίδιος, είναι ανώτερος` αλλά οι οπαδοί δεν είναι συνήθως τίποτα παραπάνω από εξυπηρετικές μηδαμινότητες, ανόητοι τους οποίους πρέπει κανείς να λαμβάνει υπόψη του, μαριονέτες που είχαν την αδιανόητη τύχη να τις παίρνουν στα σοβαρά και οι οποίες γίνονται οι πιο ανυπόφοροι κι οι πιο επικίνδυνοι κομπάρσοι στην αξουσία. Συμβαίνει μάλιστα σχεδόν πάντοτε, να είναι οι κομπάρσοι εκείνοι που θανατώνουν τον αρχηγό του κόμματος. Η πολιτική, στις ταραγμένες ώρες, είναι έτσι το καταφύγιο όλων των διαψευσμένων στις φιλοδοξίες τους, το πεδίο όπου οι άχρηστοι, οι ανήκανοι, οι ηττημένοι δίνουν ραντεβού για να κυνηγήσουν την επιτυχία. Αυτό που εξηγεί και την πληθώρα των υποψηφιοτήτων. Σχεδόν όλοι έχουν στις τσέπες τους τα χειρόγραφα δραματικών εργών ή μυθιστορημάτων, που οι εκδότες και οι διευθυντές των εφημερίδων έχουν απορρίψει καμιά εικοσαριά φορές` ή πάλι, ενεδρεύει μέσα τους ένας ξιπασμένος δημοσιογράφος, ένας αποτυχημένος ιστορικός, ένας αγνοημένος ποιητής` θέλω να πω ότι τα γράμματα τους είχαν εκλύσει, και μάλιστα, ακόμη κι όταν η πολιτική ικανοποιήσει τη φιλοδοξία τους, ακόμη κι όταν κυβερνούν, διατηρούν για τα γράμματα μιαν ευαισθησία που έχει μετατραπεί σε χολή. Είναι μαθητές οι οποίοι έγιναν παιδονόμοι. Τα γράμματα παραμένουν γι' αυτούς μια νεανική αμαρτία που πρέπει να θέσουν υπό επιτήρηση` μιλούν για τα πνευματικά ζητήματα γεμάτοι λανθάνουσες ανεκπλήρωτες απιθυμίες, δεν απέχουν πολύ απ' το να ταυτίζονται με τους αστούς εκείνους που κατηγορούν τους συγγραφείς ότι περνούν τη μέρα τους σε μαλακά ντιβάνια με περιποιητικές οδαλίσκες, εν μέσω άκρατης ερωτικής ασωτίας.[...] Ναι, είν' αυτές οι φοβερές μετριότητες, αυτές οι αφυδατωμένες υπάρξεις που αναρριχήθηκαν στα ξυλόβαθρα της εξουσίας, που προξενούν όλο το κακό. Είναι, δυστυχώς, τα παράσιτα της Δημοκρατίας. Τους συναντούμε πάντα πρώτους, στις επαναστατικές περιόδους, να μπαίνουν μπροστά και να καπελώνουν τις μικρές και μεγάλες καταστάσεις. Πρέπει ωστόσο να ελπίζει κανείς ότι η καθίζηση θα επέλθει. Η δημοκρατία μπορεί να ζήσει μόνο υπό την προϋπόθεση ότι θα είναι το πολίτευμα των διανοητικώς ανωτέρων, η επιστημονική φόρμουλα της σύγχρονης κοινωνίας, υλοποιούμενη από πνεύματα ελεύθερα και ισχυρά. [...]
Ναι, όλοι εμείς οι άνθρωποι της επιστήμης, συγγραφείς και καλλιτέχνες, τείνουμε τα χέρια προς τους πολιτικούς άνδρες, ζητώντας τους να μην μας ζαλίζουν άλλο τ' αυτιά. [...]Είναι σήμερα κύριοι όλων των καταστάσεων. Ε, λοιπόν! για το όνομα του Θεού, ας κοιτάξουν να τα βρούν μεταξύ τους κι ας ασχοληθούν και με τίποτα πιο ευχάριστο, αντί να μαλώνουν συνεχώς αναμεταξύ τους. Θα τους ήμασταν άκρως ευγώμονες.
[...]
Πως να υπάρξει ένας συγγραφέας, όταν οι πολιτικοί καταλαμβάνουν όλες τις θέσεις στον ήλιο; Ποιος ν' ασχοληθεί με βιβλία, όταν οι εφημερίδες είναι γεμισμένες με κοινοβουλευτικές διαμάχες, με ατελείωτες και κούφιες συζητήσεις επί συζητήσεων; Παντού και πάντοτε η πολιτική, σε τόσο υπερβολική δοσολογία, ώστε μέχρι και οι γυναίκες στα σαλόνια δεν μιλούν για τίποτε άλλο. Εδώ έχουμε φτάσει, μας κλέβουν το κομμάτι του αιώνα που μας ανήκει, σπαταλούν τα ωραία μας χρόνια` αύριο, όταν επιτέλους μας πουν ότι η ώρα μας ήρθε και μας δώσουν το λόγο, θα είμαστε πια γέροι και οι νεώτεροι θα μας διεκδικούν τη θέση. Υπάρχουν κατ' αυτόν τον τρόπο γενιές που καταργούνται από τα γεγονότα. Όπως είναι φυσικό, δεν διαπνεόμαστε από ιδιαιτέρως τρυφερά αισθήματα για την πολιτική - θα 'ταν σαν να ζητούσαμε από έναν άνθρωπο που τον πάτησε αυτοκίνητο να χαιρετήσει τη ρόδα που συνέθλιψε το κορμί του.
Αναμφίβολα, αποδεχόμαστε τις ιστορικές αναγκαιότητες. Αυτό όμως που μας κάνει έξω φρενών, είναι ο υπέρογκος χώρος που έχουν καταλάβει, τούτα τα τελευταία χρόνια, οι μετριότητες για τις οποίες μιλούσα παραπάνω. Πότέ ο Κορνήλιος, ποτέ ο Μολιέρος, ποτέ ο Μπαλζάκ, δεν έκαναν στις εφημερίδες τον αδιάντροπο πάταγο που κάποιοι ηλίθιοι προξενούν στις μέρες μας. Ο πρώτος τυχάρπαστος που ανεβαίνει στο βήμα, προσλαμβάνει μεγαλύτερη σπουδαιότητα από ένα συγγραφέα που προσφέρει στο κοινό ένα αριστούργημα. Ξέρω ότι μικρή σημασία έχει ο θόρυβος, κι ότι ένας ανόητος παραμένει ανόητος, ιδίως όταν τον γνωρίζουν απ' τη μια άκρη της Γαλλίας ως την άλλη` αλλά τι χαμένος χρόνος για να διαβάσει κανείς κακογραμμένες ομιλίες, τι μετάθεση της αλήθειας και της δικαιοσύνης, τι λάθη σε κυκλοφορία! Ένεκα αυτών ακριβώς των εύκολων θριάμβων της πολιτικής, τόσοι και τόσοι ξεπεσμένοι και αποτυχημένοι καταφεύγουν σ' αυτήν για να φτιάξουν ένα όνομα` και λόγω αυτών ακριβώς των θριάμβων της μετριότητας, του τεχνητού φουσκώματος ορισμένων γελοίων προσωπικοτήτων, όλων αυτών των μεγάλων ανδρών της μιας ώρας παρατασσομένων ανώπιον της έκθαμβης Γαλλίας, εμείς οι δουλευτές, που πιστεύουμε αποκλειστικά στην ιδιοφυΐα και στη μάθηση, έχουμε φτάσει να καταφρονούμε την πολιτική.
Φτάνει λοιπόν με την οχλαγωγία. Ας απολαύσουμε τη Δημοκρατία μας.[...]
Το συμπέρασμα μου θα'ναι απλό. Κάθε οριστικό και στέρεο πολίτευμα έχει τη λογοτεχνία του. Τούτο δε συνέβη με τις Δημοκρατίες του 1789 και του 1848, γιατί πέρασαν πάνω απ' το έθνος σαν κρίσεις. Σήμερα, η Δημοκρατία μας εμφανίζεται θεμελιωμένη, και συνεπώς θα πρέπει να βρει τη λογοτεχνική της έκφραση. Η έκφραση αυτή, πιστεύω, θα είναι κατ' ανάγκη ο νατουραλισμός, δηλαδή η αναλυτική και εμπειρική μέθοδος, η σύγχρονη έρευνα βασισμένη στα γεγονότα και τα ανθρώπινα στοιχεία. Χρειάζεται να υπάρξει μια εναρμόνιση ανάμεσα στο κοινωνικό κίνημα, που είναι η αιτία, και στη λογοτεχνική έκφραση, που είναι το αιτιατό. Αν η Δημοκρατία φορέσει παρωπίδες και, αδυνατώντας να κατανοήσει πως υπάρχει επιτέλους δυνάμει μιας επιστημονικής φόρμουλας στα γράμματα, θα ήταν ένα σημάδι πως η Δημοκρατία δεν είναι ώριμη για τα γεγονότα, κι επομένως οφείλει να εκλείψει για μια ακόμη φορά μπροστά σ' ένα γεγονός - τη δικτατορία.


...................................